Rodosfishunter

Στις θάλασσες μας ο λαγοκέφαλος δεν έχει φυσικούς θηρευτές. Μόνον ο καρχαρίας τίγρης δείχνει να μην αντιμετωπίζει πρόβλημα. Τα υπόλοιπα ψάρια αναγνωρίζουν
την τοξικότητά του από τα περίεργα χρώματά του. Ο λαγοκέφαλος πλέον κατέχει
την 7η θέση στα κατά σειρά κυρίαρχα είδη στις παράκτιες θάλασσες της Δωδεκανήσου, μετά από τη μαρίδα, τη γόπα, τη σαρδέλα, την καλογριά, τον άσπρο γερμανό και το γύλο .

Ανεπιθύμητος μετανάστης

Ο λαγοκέφαλος ανήκει στην οικογένεια των Τετραδοντίδων (Tetraodontidae). Τα

περίπου 185 διαφορετικά είδη που απαρτίζουν την οικογένεια έχουν σχεδόν όλα τα ίδια

χαρακτηριστικά. Το ιδιαίτερο γνώρισμα τους είναι τα τέσσερα σαν ξυράφι δόντια, δύο

σε κάθε γνάθο. Οι πολλές, ανομοιόμορφες, σκούρου χρώματος κηλίδες στο σώμα τους

φανερώνουν το γεγονός ότι είναι ψάρια αρκετά επικίνδυνα και τοξικά.

Η τοξικότητά τους προκύπτει από την ουσία tetrodotoxine TTX (τετροδοτοξίνη) που

υπάρχει σε συγκεκριμένα όργανα του οργανισμού τους, όπως το δέρμα, το στομάχι

και τα γεννητικά όργανα. Μία λήψη αυξημένη δόσεως τετροδοτοξίνης ανάλογα με τον

οργανισμό μπορεί να επιφέρει ακόμη και το θάνατο. Ο λαγοκέφαλος είναι είδος τροπικό και κατάγεται από την Ερυθρά Θάλασσα. Όμως, έπειτα από μία σειρά προκαλούμενων κυρίως από τον άνθρωπο γεγονότων, το ψάρι εισέβαλε και στη Μεσόγειο. Σίγουρα ο λαγοκέφαλος δεν είναι το μοναδικό ξενικό είδος θαλάσσιου οργανισμού που εισβάλει στα νερά μας. Όπως αποκαλύπτουν οι έρευνες των επιστημόνων, σήμερα στη Μεσόγειο υπάρχουν πάνω από 34 διαφορετικά είδη τα οποία έχουν εισβάλει με παρόμοιο τρόπο, όχι όμως με τις ίδιες καταστρεπτικές συνέπειες.

Εξάπλωση του είδους

Ο λαγοκέφαλος είναι ένας από τους δεκάδες μέχρι σήμερα θαλάσσιους οργανισμούς που οι επιστήμονες ονόμασαν «λεσσεψιανούς μετανάστες». Ο λόγος δεν είναι άλλος από το ότι περνούν, μέσω της διώρυγας του Σουέζ, από την Ερυθρά Θάλασσα στη Μεσόγειο. Το όνομα τους το πήραν χάρη στον αρχιτέκτονα και δημιουργό της διώρυγας, τον Φερντινάρντ ντε Λεσσέπς. Εάν σταθούμε λίγο στην περιοχή της Ερυθράς, αφετηρία της

μετανάστευσης του λαγοκέφαλου, θα δούμε ότι από πλευράς κλιματολογικών συνθηκών έχουμε ένα καθαρά τροπικό κλίμα, άρα και με ένα τροπικό είδος ψαριού. Ήδη από το 1950 εξαπλώθηκε σχεδόν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, λόγω της σημαντικής αύξησης της

θερμοκρασίας των υδάτων της. Ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια περιβαλλοντολογικά προβλήματα είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες μετανάστευσης των ειδών, γενικά. Ειδικά ο λαγοκέφαλος, όμως, φαίνεται πως εγκαταστάθηκε πλέον μόνιμα, αναπαράχθηκε με αρκετά γρήγορους ρυθμούς και σήμερα αποτελεί μία από τις πολλές αιτίες καταστροφής της μεσογειακής

θαλάσσιας πανίδας. Η μετανάστευση του τροπικού λαγοκέφαλου στη Μεσόγειο θεωρείται αρκετά καταστροφική διότι αφενός είναι ένα είδος επικίνδυνο για κατανάλωση, αφετέρου είναι συνυπεύθυνος για τη μείωση της βιοποικιλότητας στα θαλάσσια και παράκτια μεσογειακά οικοσυστήματα. Το 2003 ήταν η χρονιά που πρωτοεμφανίστηκε στο

νοτιοανατολικό Αιγαίο, συγκεκριμένα στα Δωδεκάνησα, την Κρήτη και αργότερα στις Κυκλάδες. Έκτοτε συναντάται σχεδόν συνέχεια και παντού. Χαρακτηριστικό της μεγάλης

εξάπλωσης στη χώρα μας είναι οι αναφορές που γίνονται ολοένα και συχνότερα από επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες αλιείς, ακόμη και της περιοχής του μεσσηνιακού κόλπου, οι οποίοι μιλούν για ολόκληρες ψαριές με λαγοκέφαλους.

Επίδραση στην αλιεία

Ο ποντικός ή κουνέλι, όπως αποκαλείται ο λαγοκέφαλος από τους επαγγελματίες αλιείς, θεωρείται η «κατάρα της θάλασσας». Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για μία νέα απειλή, που προστίθεται στις υπάρχουσες και θα κρίνει κατά πόσο υπάρχει μέλλον για αυτούς στη θάλασσα. Ο λαγοκέφαλος είναι το ίδιο τοξικός και επικίνδυνος εάν καταναλωθεί από όλους τους παραδοσιακούς πληθυσμούς των ψαριών της Μεσογείου. Θέλοντας να τονίσουν το μέγεθος της καταστροφής που έχει προκαλέσει η εισβολή αυτού του άκρως καταστρεπτικού είδους, λένε χαρακτηριστικά πως, «τρώει τα πάντα και δεν τρώγεται». Στις θάλασσες μας ο λαγοκέφαλος δεν έχει φυσικούς θηρευτές. Μόνον ένας καρχαρίας τίγρης δεν θα έλεγε όχι για ένα γεύμα λαγοκέφαλου, που δείχνει να μην του προκαλεί κανένα πρόβλημα. Τα υπόλοιπα ψάρια αναγνωρίζουν την τοξικότητα του λαγοκέφαλου από τα απλά περίεργα, για εμάς τους ανθρώπους, χρώματα του σώματος του.

Οι μεζέδες του

Αντίθετα, όμως, ο λαγοκέφαλος δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στα παραδοσιακά είδη ψαριών. Ο καλύτερος μεζές του φαίνεται, από τα μέχρι τώρα στοιχεία των επιστημόνων, να είναι τα μικρού μεγέθους ψάρια, τα μικρά καβούρια, τα μικρά καλαμάρια, οι μικρές

σουπιές και τα χταπόδια. Αυτά, δηλαδή, που αποτελούν και για τους επαγγελματίες τα πιο εμπορεύσιμα και προσοδοφόρα είδη, αφού αυτά επιθυμεί και ο μέσος καταναλωτής.

Ο λαγοκέφαλος πλέον κατέχει την 7η θέση στα κατά σειρά κυρίαρχα είδη στις παράκτιες θάλασσες της Δωδεκανήσου, μετά από τη μαρίδα, τη γόπα, τη σαρδέλα, την καλογριά,

τον άσπρο γερμανό και το γύλο (σύμφωνα με έρευνα που έγινε από τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου). Βάσει αυτών των στοιχείων εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι ο λαγοκέφαλος δεν είναι ένας συνηθισμένος λεσσεψιανός μετανάστης όπως, ας πούμε, ο άσπρος γερμανός, που αποτελεί ένα μεγάλο μέρος των αλιευόντων και εμπορεύσιμων ειδών στη χώρα μας

σήμερα.

1 - 2: Οι επαγγελματίες αλιείς έχουν καθημερινά να ξεψαρίσουν δεκάδες μικρά άτομα του είδους, που συλλαμβάνονται στα δίχτυα τους

Οι τράτες

Οι επαγγελματίες αλιείς, ειδικά τους μήνες μεταξύ Σεπτεμβρίου - Νοεμβρίου, δηλαδή τους μήνες της τράτας, έχουν ένα επιπλέον έργο να φέρουν εις πέρας προτού προωθήσουν προς πώληση τα αλιεύματά τους. Το έργο αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από το καθιερωμένο ξεψάρισμα των διχτυών τους, αλλά και επιπλέον τη διαλογή και απόσυρση των λαγοκέφαλων από αυτά. Η αλήθεια είναι ότι πλέον οι επαγγελματίες αλιείς της χώρας

μας γνωρίζουν και ξεχωρίζουν τους λαγοκέφαλους με αρκετή ευκολία ανάμεσα από τη μαρίδα, την αθερίνα και τα υπόλοιπα ψάρια της τράτας. Παρόλο το μικρό μέγεθος των

λαγοκέφαλων που συλλαμβάνουν οι τράτες, λόγω της εποχής και της μεθόδου που χρησιμοποιούν, οι ψαράδες δείχνουν να τα καταφέρνουν αρκετά καλά, γι’ αυτό και, ευτυχώς, μέχρι τώρα δεν είχαμε κάποιο περιστατικό δηλητηρίασης στην Ελλάδα.

Το παραγάδι

Για τους «παραγαδιάρηδες» το πρόβλημα είναι εντονότερο, διότι τις περισσότερες φορές έχουν να αντιμετωπίσουν τα κοφτερά δόντια κάποιου λαγοκέφαλου, συνήθως βάρους από δύο έως πέντε κιλών. Η πιθανότητα να αντιμετωπίσουν την απώλεια των αλιευτικών τους

εργαλείων ή τμημάτων αυτών είναι δεδομένη. Τα δολώματα που χρησιμοποιούνται από τους περισσότερους που ασχολούνται με το παραγάδι, όπως το καλαμάρι, η σουπιά, το χταπόδι αλλά και η γαρίδα είναι όλα ικανά να προσελκύσουν μεγάλους λαγοκέφαλους.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από ένα παραγάδι των 150 αγκιστριών που θα ρίξουν, στην καλύτερη των περιπτώσεων όταν θα το μαζέψουν θα λείπει μόνο το 1/3.

Η συρτή

Αμέτρητες είναι πλέον οι συναντήσεις με λαγοκέφαλους που έχουν οι «συρταδόροι». Τα τεχνητά δολώματα, ομοιώματα ψαριών που χρησιμοποιούν στην τεχνική της συρτής, από το σκάφος ή από την ακτή, δείχνουν να εξιτάρουν τα κυνηγετικά ένστικτα του λαγοκέφαλου.

3 - 4: Τα μεγαλύτερα άτομα λαγοκέφαλου φτάνουν σε μήκος το ένα μέτρο και σε βάρος τα πέντε κιλά. Στη γκριζωπή ράχη του διακρίνονται οι χαρακτηριστικές σκούρες κηλίδες, ενώ το κάτω μισό του σώματός του είναι ασημένιο

Οι ερασιτέχνες

Για την παράκτια ερασιτεχνική αλιεία, γενικότερα, με την οποία ασχολούμαι εντατικά τα τελευταία χρόνια, ο λαγοκέφαλος είναι μία από τις αιτίες αποκλεισμού και απόρριψης κάποιων αρκετά καλών, μέχρι πρότινος, ψαρότοπων. Το να πάω για ψάρεμα casting, ας πούμε, σε κάποια αμμώδη παραλία στην ανατολική πλευρά της Ρόδου, που φημίζεται κυρίως για τις μεγάλες μουρμούρες, φαντάζει πλέον όνειρο απατηλό. Δεν είναι λίγο πράγμα, να περιμένεις με τόση υπομονή την καλή τσιμπιά που μπορεί να σου δώσει το casting, και τελικά πολλές φορές να μην βγάζεις έξω, όχι αγκίστρι και δόλωμα, αλλά ούτε το μολύβι! Στις περισσότερες (αν όχι σε όλες) αμμώδεις παραλίες της Ρόδου, ο λαγοκέφαλος συναντάται συχνά και σε μεγάλο αριθμό ατόμων.

Εγγλέζικο, bolognese

Όσον αφορά τις λεγόμενες ελαφριές τεχνικές, όπως το εγγλέζικο ή το bolognese, όπου το πάχος των πετονιών είναι αρκετά λεπτό, η αλιευτική μας εξόρμηση τείνει να γίνει «Γολγοθάς». Τα διάφορα μικρά ψάρια που περικυκλώνουν από τη πρώτη στιγμή τα δολώματά μας, αποτελούν προσκλητήριο σε γεύμα για έναν λαγοκέφαλο. Σε συνδυασμό με την, κατά τα άλλα, πολύτιμη βοήθεια που μας προσφέρει η χρησιμοποίηση μαλάγρας σε αυτές τις τεχνικές, οι λαγοκέφαλοι πλησιάζουν κοπαδιαστά και πολύ σύντομα το μέρος όπου ψαρεύουμε. Αν και, προσωπικά, στις αλιευτικές μου εξορμήσεις αποφεύγω

τους ψαρότοπους που γνωρίζω ήδη ότι υπάρχουν λαγοκέφαλοι, δεν είναι λίγες οι φορές που τους συναντώ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά σε ένα ψάρεμα πριν από πολύ καιρό, με την τεχνική Bolognese, χρειάστηκε να δέσω επί (ψαρο)τόπου, πάρα μα πάρα πολλά αγκίστρια. Τα λίγα καλά μελανούρια που είχα ήδη πάρει νωρίς το πρωί εκείνης της ημέρας, με έκαναν να επιμένω για μερικά ακόμη. Μάταια, όμως, διότι οι λαγοκέφαλοι που παραμόνευαν είχαν διώξει όλο το κοπάδι με τα μελανούρια. Λίγο αργότερα, λόγω της επιμονής μου, κατάφερα έστω να απαλλάξω τον αγαπημένο μου ψαρότοπο από μερικούς «ανεπιθύμητους» μετανάστες.

5 – 6: Με την τεχνική του bolognese έχω καταφέρει να «απαλλάξω» τον αγαπημένο μου ψαρότοπο από μερικούς ανεπιθύμητους μετανάστες

Συναγερμός

Για την πληρέστερη ενημέρωση των άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένων με την αλιεία, παραθέτουμε την ανακοίνωση-αφίσα που είχε δημιουργήσει το Τμήμα Αλιείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου:

Είδος πολυτελείας στην Ιαπωνία

Η πρώτη καταγεγραμμένη δηλητηρίαση…ήταν το 1774, όταν το πλήρωμα ενός πλοίου κατανάλωσε εν πλω λαγοκέφαλο. Τα μέλη του πληρώματος, κάποιες ώρες μετά το δείπνο τους, ανέφεραν πως ένιωσαν εκτός από έντονο μούδιασμα στα χείλη, ακανόνιστους χτύπους της καρδιάς, καθώς και δυσκολία στην αναπνοή. Όπως φαίνεται από τα συμπτώματα, τα μέλη του πληρώματος κατανάλωσαν μία μικρή ποσότητα τετροδοτοξίνης, για αυτό και επέζησαν. Τα υπολείμματα του δείπνου τα έδωσαν για τροφή στα ζώα που είχαν εντός του πλοίου. Τα ζώα βρέθηκαν όλα νεκρά το επόμενο πρωί. Έτσι εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι κατανάλωσαν τα όργανα με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα στην ουσία τετροδοτοξίνη.

Ανησυχία

Τελειώνοντας την αναφορά γι’ αυτόν τον ανεπιθύμητο λεσσεψιανό μετανάστη, θα ήθελα

να εκφράσω, ως ερασιτέχνης ψαράς, την έντονη ανησυχία μου για τα επόμενα χρόνια που

ακολουθούν και τις αρνητικές επιπτώσεις που έχουν τα είδη- εισβολείς στην Μεσόγειο.

Θα ήθελα, επίσης, να ευχαριστήσω ιδιαίτερα την κυρία Μαρία Κορσίνκι-Φωκά, βιολόγο - ωκεανογράφο, ειδικό λειτουργικό επιστήμονα του Υ.Σ.Ρ καθώς και τον κ. Σταμάτη

Σταμματέλο, ιχθυολόγο - τεχνολόγο του Τμήματος Αλιείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Δωδεκανήσου για τον πολύτιμο χρόνο τους που σπατάλησαν, όπως και για τα επιστημονικά στοιχεία που μας παραχώρησαν για τις ανάγκες αυτού του άρθρου.

Πηγές:

• http:en.Wikipedia.org/wiki/tetraodontidae

• http:en.Wikipedia.org/wiki/Lagocephalus

• http:en.Wikipedia.org/wiki/Puffer fish

• www.fishbase.org.Lagocephalussceleratus (Gmelin1789)

• Νομαρχιακή ΑυτοδιοίκησηΔωδεκανήσου-Τμήμα Αλιείας

• Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου

Tο άρθρο έχει δημοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό του http://www.psarema.gr/

Στην Ιαπωνία έχουν βρεθεί οστά λαγοκέφαλου που χρονολογούνται περίπου 2.300 χρόνια. Το κυβερνητικό καθεστώς της Ιαπωνίας απαγόρευε την κατανάλωση λαγοκέφαλου από το 1867 έως το 1912. Παρόλα αυτά, στις επαρχίες όπου η επιρροή της κυβέρνησης ήταν ασθενέστερη, ήταν εξίσου πιο εύκολο να καταναλωθεί από τους ντόπιους. Έτσι με την πάροδο των ετών ανέπτυξαν διάφορες μεθόδους επεξεργασίας του κρέατός του, έτσι ώστε αφού πρώτα απομακρύνουν τα τοξικά μέρη του, να τον καταναλώνουν τελικά με ασφάλεια. Από το 1958 και πλέον, μόνον οι κατέχοντες την ειδική άδεια σεφ μπορούν να

προετοιμάσουν και να προσφέρουν στους εκλεκτούς πελάτες τους λαγοκέφαλο, συνήθως σε κρύα πιάτα. Οι μαθητευόμενοι σεφ παρακολουθούν δύο ή τρία έτη μαθητείας πριν τους επιτραπεί να λάβουν επίσημη δοκιμή. Η δοκιμή αυτή αφορά τη διαδικασία ταυτοποίησης των ψαριών, καθώς και μία πρακτική δοκιμασία με την προετοιμασία κάποιου πιάτου και στην συνέχεια την κατανάλωσή του. Μόνον το 35% των υποψήφιων σεφ περνά τη δοκιμασία, κι αυτό οφείλεται στην πολυπλοκότητα της εξέτασης, αλλά κυρίως ότι το αποτέλεσμα ενός μικρού λάθους μπορεί να επιφέρει θάνατο. Οι Ιάπωνες πιστεύουν πως χάρη στην αυστηρή διαδικασία ελέγχου είναι πολύ ασφαλές να γευτεί κάποιος τη σάρκα του λαγοκέφαλου σε φέτες, όπως αυτούς που πωλούνται σε συγκεκριμένα εστιατόρια. Στις μέρες μας οι περισσότερες πόλεις της Ιαπωνίας έχουν τέτοια εξειδικευμένα εστιατόρια. Παρά το γεγονός ότι περισσότερα από το 50% των περιστατικών τροφικής δηλητηρίασης στην Ιαπωνία προέρχονται από την κατανάλωση παρόμοιων ειδών, οι Ιάπωνες το θεωρούν πολυτέλεια και πληρώνουν αρκετά χρήματα για να τα καταναλώσουν.

Η «κατάρα της θάλασσας»

Του Αντώνη Πατενιώτη

Rodosfishunter

Τα "top" των δολωμάτων

Λαγοκέφαλος

RhodesBeachFishing Team